Z drugiej zaś strony, co prawda poza powyższym systemem, ale w bezpośrednim z nim związku, pozostają kwestie opodatkowania obrotu i uzyskiwanego dzięki niemu do-chodu w sferze prawa autorskiego i praw pokrewnych, jak również procedur celnych, rozpatrywanych w kontekście międzynarodowych transferów własności intelektualnej.

Zagadnienia podatkowe i celne kwalifikowane są jako materie administracyjnopra- wne ze względu na metodę ich regulacji, która w przeciwieństwie do prawa cywilnego zakłada nierównorzędność organu administracji i strony postępowania administracyj-nego, cechującego się występowaniem stosunków nadrzędności i podporządkowania.

Z praktycznego punktu widzenia jest jeszcze bardziej istotne to, iż ustawodawca daje wskazówki co do kształtowania umownych wynagrodzeń. Można z nich skorzystać w sytuacji, gdy umowa co prawda odnosi się do samego wynagrodzenia, ale traktuje je ogólnikowo, pozostawiając wątpliwości co do zobowiązań nabywcy praw majątkowych lub licencjobiorcy.

Przy braku umownych ustaleń wysokość wynagrodzenia powinna być określona z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu lub artystycznego wykonania (art. 43 ust. 2 i art. 92 ustawy). Jest to próba powiązania honorarium z rzeczywistą wartością, jaką w danym momencie określone dzieło ma na rynku.

Wpłaty powinny być dokonywane przez producentów i importerów na rachunki bankowe po-wyższych organizacji w rozliczeniu kwartalnym. Oznacza to, iż podmiot zobowiązany nie odprowadza ich na rachunek odpowiedniej organizacji zbiorowego zarządzania na bieżąco, a więc oddzielnie od każdej pojedynczej sprzedaży czystego nośnika lub urządzenia, ale zbiorczo, po upływie poszczególnych kwartałów. Łączną cenę sprzedaży netto, stanowiącą podstawę do obliczenia kwartalnej opłaty, producent lub importer ustala na podstawie posiadanych dowodów księgowych, czyli wystawianych przy sprzedaży faktur, dokumentujących transakcje sprzedaży z poprzedniego kwartału.

W procesie rozróżnia się właściwość miejscową ogólną (dla większości spraw) i szczególną (dla niektórych kategorii spraw), w ramach zaś tej ostatniej – właściwość przemienną i wyłączną.

Właściwość ogólną określa się według osoby pozwanego. Jeśli jest on osobą fizyczną, powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania, które z kolei określa się według przepisów kodeksu cywilnego (art. 27 k.p.c. w zw. z art. 25-28 k.c.). Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce (niekoniecznie przy tym stałego, lecz choćby przejściowego, np. w szpitalu lub w areszcie), a gdy nie jest ono znane lub nie znajduje się w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce (art. 28 k.p.c.). Natomiast powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną, wytacza się według miejsca ich siedziby (art. 30 k.p.c.).

Właściwe nowelizacyjne przepisy międzyczasowe, dotyczące czasowego zakresu zastosowania omawianej ustawy zmieniającej (Dz.U. z 2000 r. Nr 53, poz. 637), zawarte zostały w jej art. 2. Układ ich jest bardzo zbliżony do analogicznych, międzyczasowych przepisów przejściowych znowelizowanej ustawy.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej, jej przepisy stosuje się do korzystania po jej wejściu w życie z utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wide- ogramów, które według niej korzystają z ochrony. Stwierdzenie to wzbudzać może pewne kontrowersje przy jego praktycznym stosowaniu.

Tożsamość roszczeń istnieje jedynie wówczas, gdy identyczny jest nie tylko przedmiot, ale i podstawa sporu. Stan sprawy w toku kończy się dopiero z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania.

Następnym zasadniczym skutkiem doręczenia pozwu jest możność podjęcia przez pozwanego obrony w sprawie, przy czym jednym ze środków tej obrony jest wytoczenie powództwa wzajemnego.

Ponadto z chwilą doręczenia pozwu – zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy (zbywca pozostaje nadal stroną legitymowaną w sprawie) jest to zatem wyjątek od zasady, że sąd ocenia stan sprawy według chwili orzekania. Nabywca jednak może wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej (zmiana stron).

Wymienione skutki doręczenia pozwu...

Jest to tryb obecnie bardzo mało popularny, m.in. ze względu na jego nieznajomość wśród osób zainteresowanych ochroną z tytułu prawa autorskiego i praw pokrewnych.

Warunkiem zgłoszenia powyższego powództwa jest interes wnoszącego o ustalenie, za który uznać można bez wątpienia ochronę przed naruszeniem. Sąd władny jest swoim autorytetem przesądzić twórczy charakter kwestionowanego dobra, ustalając np., że jest ono utworem. W tym celu sąd wydaje wyrok ustalający, który ma charakter deklaratoryjny, tzn. nie tworzy nowego prawa, ale potwierdza prawo już istniejące oraz nie wymaga przeprowadzania egzekucji. Wyrok taki wiąże nie tylko sąd, ale także strony sporu, ma więc dużą moc dowodową, działając w razie pozytywnego rozstrzygnięcia na korzyść wyłącznie uprawnionego.

W szczególnie uprzywilejowanej sytuacji znajduje się zbywca lub licencjodawca licencji wyłącznej przy braku rozpowszechnienia utworu lub artystycznego wykonania w umówionym terminie, za które nabywca lub licencjobiorca ponoszą odpowiedzialność. Zbywca lub licencjodawca licencji wyłącznej mają w swoim arsenale wówczas aż pięć możliwych do zastosowania roszczeń, w tym dwie pary roszczeń alternatywnych, z których jedną stanowią roszczenia dodatkowe (por. przykład XI).

W razie rozbieżności, których uprawniony i zobowiązany nie są w stanie rozstrzygnąć we własnym zakresie, pozostaje skierowanie sprawy do sądu w celu ustalenia wysokości należnego wynagrodzenia.

Wracając do podstawowej dla obrotu cywilnoprawnego grupy wynagrodzeń umownych, uregulowanej w rozdziale V ustawy, zauważyć na wstępie należy, iż biorąc pod uwagę słabą zazwyczaj wobec kontrahentów, będących osobami prawnymi, pozycję twórcy i artysty wykonawcy, ustawodawca zdecydował się na zastosowanie określonych mechanizmów ochronnych, które stoją na straży interesów ekonomicznych bezpośredniego autora dzieła, mogącego, dzięki powołaniu się na odpowiednie zapisy ustawowe, zwalczać skutki prawne niekorzystnych dla niego postanowień umownych lub ich stronniczej inteipretacji.

W przypadku zaś skazania za przestępstwa „pirackie” orzekany jest przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa, nawet jeśli nie są one własnością sprawcy, przy czym sąd może także w takiej sytuacji orzec przepadek przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa.

Powyższe przepadki, podobnie jak w procesie cywilnym, są w postępowaniu karnym rozwiązaniami o charakterze represyjno-zabezpieczającym. Przepadek bezprawnych egzemplarzy (nośników) został analogicznie uregulowany w obu postępowaniach.

– 1) przysługujące podmiotom wyłącznie uprawnionym, tzn. twórcom i artystom wykonawcom,

– 2) przysługujące zamawiającym.

Ad 1). Do roszczeń pierwszego rodzaju należą roszczenia przewidziane przez ustawę w czterech następujących sytuacjach:

– a) zagrożenia istotnych interesów twórczych lub wykonawczych (art. 56 ust. 1 i 3, art. 59 oraz art. 92 ustawy),

Praktyczne wątpliwości, jakie przy rozliczeniach z tytułu opłat od czystych nośników się pojawiają, dotyczą kręgu podmiotów zobowiązanych do ich uiszczania. Należy wobec tego wyraźnie zaznaczyć, że określenie „producenci i importerzy” powinno dotyczyć zasadniczo osób, które w sposób zarobkowy trudnią się wytwarzaniem lub sprowadzaniem, a następnie sprzedażą nośników lub urządzeń służących do zwielokrotniania utworów.

Poza prerogatywami odnośnie do wszczynania postępowania ochronnego (por. rozdział V) ustawa przyznaje organizacjom zbiorowego zarządzania szereg innych uprawnień ochronnych. Mogą one w zakresie swojej działalności domagać się udzielania informacji oraz udostępniania dokumentów niezbędnych do określania wysokości dochodzonych przez nie wynagrodzeń i opłat (por. art. 105 ust. 2 ustawy).

Po pierwsze, chodzi o zaostrzenie odpowiedzialności sprawców naruszeń. Służy temu m.in. przyjęcie zasady, że wszystkie czyny zabronione, określone w ustawie, stanowią przestępstwa, które w porównaniu do wykroczeń zagrożone są znacznie wyższą sankcją kamą. Poza tym większość „pirackich” przestępstw (z wyjątkiem opisanego w art. 116 ust. 4 ustawy) to przestępstwa umyślne, które w zestawieniu z czynami nieumyślnymi są zazwyczaj surowiej penalizowane.