Właściwość przemienna

Właściwość przemienna, ze względu na zasadę ekonomii procesowej oraz interes powoda, pozwala mu na wybór między sądem ogólnie właściwym dla pozwanego a sądem szczególnie właściwym dla pewnej kategorii spraw (art. 31-37 k.p.c.), a mianowicie:

– O roszczenia alimentacyjne oraz o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia można wytoczyć powództwo według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (nie dotyczy to jednak powództwa osoby zobowiązanej, opartego na art. 138 k.r.o.).

– O roszczenia majątkowe pozostające w związku z działalnością jednostki organizacyjnej lub zakładem pozwanego powództwo wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu znajduje się ta jednostka lub zakład. Decydująca jest tutaj chwila wytoczenia powództwa, a nie ma znaczenia zlikwidowanie danej jednostki lub zakładu już w toku procesu.

– O ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jak też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy powództwo wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania. W tym ostatnim wypadku, w razie istnienia wątpliwości, miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem. Dotyczy to także spraw gospodarczych o zawarcie umowy, ustalenie jej treści oraz o zmianę umowy (art. 4794 k.p.c.).

– O roszczenie z czynu niedozwolonego można wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Dotyczy to również spraw z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez jego funkcjonariuszy (art. 417-419 k.c.).

– O zapłatę należności za prowadzenie sprawy pełnomocnik wytoczyć może powództwo przed sąd (pierwszej instancji) miejsca, gdzie sprawę prowadził. Nie wchodzą tu w grę należności pełnomocnika ustanowionego tylko do doręczeń, który nie prowadził sprawy.

– O roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości można wytoczyć powództwo przed sąd miejsca położenia nieruchomości. Mogą to być roszczenia zarówno wynajmującego i wydzierżawiającego, najemcy i dzierżawcy, roszczenia o świadczenie i ustalenie, a także dotyczące części składowych (np. o czynsz za wynajęte mieszkanie).

– Powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone przez sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy (art. 461 § 1 k.p.c.).