Category Sąd

Ostatnie z powyższych domniemań polega więc na przyjęciu, iż umowa roz-porządzająca zawiera w sposób dorozumiany postanowienia licencyjne, czyli że zbywca przenosi na kontrahenta nie tylko wyłączne prawo do rozporządzania utworem, ale i do korzystania z niego. Zatem nabywca praw majątkowych nie musi zwracać się do rozporządzającego o udzielenie dodatkowej licencji, jeśli sam poweźmie zamiar korzystania z przekazanego mu umownie dzieła.

Poza właściwymi wynagrodzeniami, wypłacanymi w związku z wykorzystywaniem konkretnych utworów czy przedmiotów praw pokrewnych, ustawa przewiduje namiastki honorariów w postaci różnego rodzaju opłat, które mają w założeniu służyć wspomaganiu kreatywnej działalności. Jednym z tego rodzaju opłat są opłaty od tzw. czystych nośników.

Poza jedynym przepisem ustawy (por. art. 20) problematyce tych opłat poświęcone jest odrębne rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki, powołane na wstępie pod pozycją 1. Ich pobór i repartycja powierzone zostały wybranym organizacjom zbiorowego zarządzania. Ustawodawca wyszedł tutaj z założenia, iż opłaty takie są usprawiedliwione, biorąc pod uwagę to, że działalność gospodarcza obciążonych nimi osób zawdzięcza swój sukces uprawnionym podmiotom, których dzieła mogą być dzięki czystym nośnikom i odpowiednim urządzeniom technicznym zwielokrotniane.

Tym bardziej ogólne zasady, unormowane w Kodeksie postępowania karnego (nowy Kodeks postępowania karnego wszedł w życie również z dniem 1.9.1998 r.), stosować należy do procedury ścigania naruszeń, uregulowanych w części karnoprawnej ustawy. W związku z podstawowym podziałem na prawo procesowe i materialne umiejscowienie prawa autorskiego i praw pokrewnych w systemie prawa karnego przedstawione zostanie w dwóch aspektach: 1) proceduralnym oraz 2) eksponującym specyficzne dla prawa autorskiego i praw pokrewnych rodzaje przestępstw oraz grożących za nie sankcji. możliwości wystąpienia o ukaranie osoby prawnej, np. spółki z o.o., będącej producentem fonogramu lub wideogramu. Można jednak dochodzić osądzenia w postępowaniu karnym winnego przestępstwa prezesa takiej spółki.

Dochodzenie ochrony prawnej w procesie cywilnym związane jest z obowiązkiem poniesienia określonych kosztów sądowych, na które składają się opłaty i wydatki (art. 2 u. o k.s.). Koszty sądowe wchodzą w skład kosztów procesu obejmujących koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 k.p.c.).

Opłatami sądowymi są wpis i opłata kancelaryjna (art. 3, 29-40 u. o k.s.). Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia określa wysokość wpisów w poszczególnych rodzajach spraw i wysokość opłat kancelaryjnych oraz sposób uiszczania opłat sądowych.

Nie oznacza to, iż dla podniesienia rangi zawieranej umowy strony nie mogą sko-rzystać z bardziej solennych form jej zapisu. Każda z umów, zgodnie z wolą kontra-hentów, może być bowiem zawarta w formie aktu notarialnego (por. art. 91 ustawy z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie – Dz.U. Nr 22, poz. 91 ze zm.).

Natomiast żadnego praktycznego wpływu na formę zawieranej umowy roz-porządzającej lub licencyjnej nie będzie miało ustalenie, czy jest to „czysta” umowa rozporządzająca lub licencyjna, czy też jednocześnie spełnia ona przesłanki umowy o dzieło. Jest tak dlatego, ponieważ ani sama ustawa, ani Kodeks cywilny w ogólniejszej regulacji tego typu umów (por. art. 627 i n. KC) nie zawierają w tym zakresie żadnych wiążących strony postanowień, wobec czego umowa o dzieło może skutecznie funkcjonować także w formie ustnej, choć naturalnie i w jej przypadku kontrahenci często decydują się na spisanie jej treści na piśmie.

Jeżeli jednak okaże się, iż wartość prawa majątkowego objętego zapisem wyczerpuje prawie łączną wartość wszystkich dóbr wchodzących w skład masy spadkowej, zapis taki uznaje się za testament ustanowiony na rzecz niedoszłego zapisobiercy, który traktowany jest jak spadkobierca powołany do całego spadku (por. art. 961 KC).

Powyższe uwagi mają charakter ogólny. W praktyce, jeśli konkretny podmiot chce się przekonać, która z organizacji może zapewnić ochronę przysługujących mu uprawnień, powinien prześledzić treść udzielonych im przez Ministra Kultury zezwoleń. Określają one zarówno rodzaje dóbr niematerialnych, jak i pól eksploatacji, w stosunku do których poszczególne organizacje mogą prowadzić działalność zarządczo-ochronną.

Jednakże celowości przeprowadzenia tego rodzaju dochodzenia nie można rozumieć zbyt szeroko, gdyż doprowadziłoby to do przekreślenia zasady, że na stronach spoczywa główny ciężar dostarczania materiału procesowego. Jeżeli w sprawie zachodzi potrzeba wyjaśnienia stosunków osobistych i majątkowych stron, przewodniczący powinien zwrócić się do właściwych państwowych lub społecznych jednostek organizacyjnych o nadesłanie odpowiednich

– 1) unonnowania wyznaczające zakres pierwszego ograniczenia oraz

– 2) przedawnienie cywilnoprawnych roszczeń majątkowych.

Generalnie ustawa przyznaje ochronę utworom

Generalnie ustawa przyznaje ochronę utworom i przedmiotom praw pokrewnych od momentu ich powstania. Nie ma większego problemu, gdy powstanie dobra nie-materialnego z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych nastąpiło po dniu wejścia ustawy w życie, czyli po 23.5.1994 r. Dobra takie są chronione ustawą.

Co prawda klasyfikacja ta przeprowadzana być może także w stosunku do umów rozporządzających, jednak w praktyce mają one z zasady postać pełnego roz-porządzenia, rozciągającego się na wszystkie znane w chwili zawierania kontraktu pola eksploatacji chronionego dzieła, co powoduje jego całkowite wyjęcie spod wyłącznego władztwa podmiotu rozporządzającego na rzecz nabywcy praw majątkowych.

Aby zrozumieć powyższe zastrzeżenie należy sobie uświadomić, iż ochrona na podstawie ustawy powstaje z mocy samego prawa (np. z chwilą ustalenia utworu) i nie można wstrzymywać jej działania przez powoływanie się na opracowywanie urzędowych interpretacji. Jeśli więc określona osoba stworzy dzieło, które jej zdaniem jest chronione, opinia właściwej komórki odpowiedniego resortu może co najwyżej utwierdzić ją w dotychczasowym przekonaniu lub-w razie odpowiedzi negatywnej – skłonić do przemyślenia swoich dotychczasowych roszczeń.

Pomocniczo-techniczny charakter ma z kolei uprawnienie, na podstawie którego podmiot praw wyłącznych może żądać umożliwienia mu wglądu w dokumentację kontrahenta, dzięki czemu będzie mógł zweryfikować faktyczne rozmiary korzyści eksploatacyjnych, od stanu których zależy wysokość wypłacanego mu wynagrodzenia (art. 47 i art. 92 ustawy).

Wreszcie istotne znaczenie dla autora udostępnianego dzieła ma wskazówka, iż przysługuje mu odrębne wynagrodzenie za korzystanie z jego dobra na każdym od-rębnym polu eksploatacji (art. 45 i art. 92 ustawy). Wynika to z faktu, iż każde z pól eksploatacji wyznacza osobne uprawnienie majątkowe, które może być samodzielnym przedmiotem obrotu.

Przy winie sprawcy uprzywilejowanie poszkodowanego polega na tym, iż większa jest stawka wynagrodzenia, jakiego można się wówczas domagać (jest to wynagrodzenie w potrójnej, a nie jak przy braku winy – podwójnej wysokości). Dodatkowo, jeśli przewinienia dokonano w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, jego sprawca może zostać zobligowany do wpłaty odpowiedniej sumy (nie niższej jednak niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści, odniesionych z dokonanego naruszenia) na Fundusz Promocji Twórczości. Po wejściu w życie uchwalonej przez Sejm nowelizacji sankcja ta dotyczyć będzie tylko naruszeń zawinionych.

Bez większych przeszkód w pierwszej kolejności zatwierdzone zostały tabele wynagrodzeń dla twórczych i wykonawczych środowisk plastyków oraz aktorów (zgłoszone odpowiednio przez Związek Polskich Artystów Plastyków oraz Związek Artystów Scen Polskich).

Mimo iż minimalny charakter stawek łagodzi powyższe kontrowersje, casus tabel wykonawczych ujawnia ewidentne minusy konstrukcyjne systemu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Chodzi tutaj z jednej strony o jednoczesne upoważnienie kilku organizacji, reprezentujących te same środowiska, do działania na identycznych polach eksploatacji, co stanowi naturalne źródło konfliktu.