Ze względu konieczności lub celowości może mieć zastosowanie właściwość delegacyjna polegająca na wyznaczeniu z reguły przez sąd przełożony lub sąd wyższej instancji innego sądu niż ten, który byłby właściwy do rozpoznania danej sprawy według właściwości miejscowej określonej przepisami ustawy lub umową prorogacyjną. Dochodzi w związku z tym do wyłączenia ogólnej zasady trwałości powiązania sprawy z sądem właściwym.

– wytoczenie powództwa (przez wniesienie pozwu)

– wstąpienie do toczącego się już procesu.

W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytoczyć powództwa w .wypadkach wskazanych w ustawie, a mianowicie: w sprawach o unieważnienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, 0 unieważnienie uznania dziecka, o rozwiązanie przysposobienia (art. 7 1 448 k.p.c. w zw. z art. 22, 86, 127 k.r.o,) nie może natomiast wytoczyć powództwa o rozwód.

Wszczęcie procesu następuje na skutek wytoczenia powództwa, nie może on być wszczęty z urzędu. Także inicjatywa prokuratora lub organizacji społecznej wszczęcia procesu wyraża się w wytoczeniu powództwa. W szczególnym wypadku powództwo może zostać zgłoszone ustnie w sądzie do protokołu. Wytoczenie powództwa jest czynnością procesową najbardziej typową dla sądowego dochodzenia roszczeń przez osoby fizyczne lub prawne poszukujące ochrony swoich praw osobistych lub majątkowych.

Zmiana powództwa pod względem przedmiotowym oznacza zmianę roszczenia procesowego zgłoszonego w pozwie. Natomiast zmiana powództwa pod względem podmiotowym polega na zmianie stron w procesie.

Zmiana powództwa może polegać na zmianie żądania lub jego podstawy. Powód może żądać innego przedmiotu (np. wydania innej rzeczy albo zamiast rzeczy zapłaty jej równowartości), co stanowi zmianę jakościową żądania, bądź rozszerzyć lub

Sąd jest organem państwa w zakresie wymiaru sprawiedliwości, a sędzia jest organem sądu zostaje powołany na to stanowisko państwowe dla pełnienia zawodowo funkcji rozpoznawania spraw. Polega to na uczestniczeniu w postępowaniu sądowym i dokonywaniu przewidzianych w nim czynności przy zachowaniu szczególnej formy procesowej.

Posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym, a poza nim tylko wówczas, gdy czynności sądowe muszą być wykonane w innym miejscu albo gdy odbycie posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia przeprowadzenie sprawy lub przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia kosztów (art. 151 k.p.c.). Wyznaczenie posiedzenia poza budynkiem sądowym wymaga zezwolenia prezesa sądu, z wyjątkiem wypadku, gdy posiedzenie wyznacza się w celu przeprowadzenia dowodu z oględzin albo w celu przesłuchania osoby, która nie może stawić się w sądzie (§ 69 reg.).

Podstawowym wymaganiem skutecznego występowania strony w procesie, a więc działania dla osiągnięcia zamierzonego celu, jest posiadanie przez nią zdolności sądowej. Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność sądową ma ją także organizacja społeczna dopuszczona do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie miała osobowości prawnej (art. 64 k.c.). W postępowaniu przed sądem gospodarczym zdolność sądową mają także podmioty gospodarcze będące jednostkami organizacyjnymi nie mającymi osobowości prawnej, utworzone zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działalności obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej (art. 479 k.p.c.).

– wizytacji obejmujących pełny zakres działalności administracyjnej sądu lub wybranego wydziału (wydziałów),

– lustracji obejmujących określoną problematykę,

– dokonywania ocen działalności administracyjnej sądów, w szczególności na podstawie analiz danych statystycznych, z uwzględnieniem postępowania odwoławczego oraz badania skarg,

– kontroli wykonywania orzeczeń sądowych,

Otóż w razie odmowy przyjęcia powództwa adhezyjnego lub pozostawienia go przez sąd kamy bez rozpoznania pokrzywdzony nie musi zwracać się do sądu cywilnego o rozpatrzenie jego roszczenia majątkowego w drodze wnoszenia nowego powództwa o odrębnym charakterze. Sąd cywilny, przy podjęciu określonej inicjatywy przez pokrzywdzonego, powinien zająć się rozstrzygnięciem sprawy w oparciu o zgłoszone wcześniej powództwo adhezyjne.

W zakresie ochrony praw osobistych sankcjonowane są dwojakiego rodzaju działania wymierzone w interesy podmiotów tych praw: polegające jedynie na zagro-żeniu naruszeniem oraz skutkujące powstaniem naruszenia. Główną uwagę ustawo-dawca skupia na zwalczaniu tych drugich, przewidując w razie stwierdzenia czynności zagrażających cudzym prawom osobistym możliwość żądania ich zaniechania.

Obowiązkiem sędziego jest wykonanie każdej czynności sądowej zgodnie z obowiązującymi przepisami, szybko, sprawnie i dokładnie oraz dążenie do stałego usprawniania pracy (§ 2 reg.).

Czynności sędziego w sprawach poza posiedzeniami, czyli jego tzw. praca własna polega w ogólności na przygotowaniu się do udziału w sprawie oraz wydawaniu związanych z jej tokiem zarządzeń.