– materialne

– formalne

– konieczne

– jednolite (art. 72 i 73 k.p.c.).

Współuczestnictwo jednolite jest z reguły współuczestnictwem materialnym, a nie tylko formalnym. Współuczestnictwo konieczne jest zazwyczaj współuczestnictwem jednolitym, a więc jednocześnie i materialnym.

Jeśli chodzi o działanie poszczególnych współuczestników w procesie, obowiązuje zasada samodzielności, według której każdy współ-uczestnik działa w imieniu własnym. W związku z tym w stosunku do każdego ze współuczestników może być odmienny zarówno przebieg, jak i wynik procesu oraz różne terminy procesowe (np. terminy zaskarżenia – w zależności od daty doręczenia orzeczenia). Jeżeli co do niektórych współuczestników sprawa została zakończona, nie biorą już oni udziału w dalszym postępowaniu toczącym się w stosunku do pozostałych (art. 74 k.p.c.). Nie dotyczy to jednak współuczestnictwa jednolitego, przy którym oddzielne zakończenie sprawy co do poszczególnych współuczestników nie jest możliwe.

W postępowaniu nieprocesowym -z powodu przeszkód, o których była mowa lub gdy wymagają tego względy celowości sąd przełożony może wyznaczyć inny sąd do rozpoznania sprawy w całości lub w części (art. 508 § 1 i 2 k.p.c.).

Względy celowości mogą wynikać np. z faktu, że większość uczestników postępowania mieszka w innym okręgu sądowym, z dala od siedziby sądu właściwego lub tam położony jest majątek, którego postępowanie dotyczy, albo osoba, której dotyczy toczące się z urzędu postępowanie przebywa w innym okręgu sądowym. W razie wątpliwości co do celowości wyznaczenia innego sądu, sąd przełożony może wysłuchać osoby zainteresowane w sprawie na posiedzeniu jawnym, jeżeli zgłosiły one taki wniosek.

W czterech wypadkach istnieje możliwość przekazania przez sąd rejonowy sprawy, w której jest on rzeczowo właściwy, do rozpoznania sądowi wojewódzkiemu, a mianowicie:

– 1. Sąd rejonowy może na wniosek pozwanego, złożony aż do zamknięcia rozprawy, przekazać sprawę sądowi wojewódzkiemu, jeżeli pozwany wytoczył przeciwko powodowi przed tym sądem powództwo wpływające na roszczenie powoda bądź dlatego, że ma z nim związek, bądź dlatego, że roszczenia stron nadają się do potrącenia (art. 205 k.p.c.). Przekazanie sprawy ma tutaj zapobiec odmiennej ocenie tego samego stanu faktycznego przez różne sądy i ewentualnym sprzecznościom rozstrzygnięć w odniesieniu do roszczeń pozostających ze sobą w związku. Uwzględnienie wniosku pozwanego zależy od uznania sądu rejonowego, który może odmówić przekazania spraw np. dlatego, że dotychczasowe postępowanie, zwłaszcza ze względu na czas trwania oraz zakres przeprowadzonych dowodów, jest znacznie zaawansowane.

Natomiast na wniosek którejkolwiek ze stron sąd powinien podjąć postępowanie w następujących wypadkach:

– gdy postępowanie zostało zawieszone na wniosek spadkobiercy – po złożeniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo po upływie terminu do złożenia takiego oświadczenia

– w razie zawieszenia na wniosek obu stron albo wskutek niestawiennictwa – nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od zawieszenia, jeżeli strony we wniosku o zawieszenie nie oznaczyły dłuższego terminu (art. 181 k.p.c.).

Interes prawny przy interwencji ubocznej oznacza obiektywną, a więc rzeczywiście istniejącą w świetle obowiązujących przepisów prawnych, potrzebę rozstrzygnięcia sprawy na korzyść jednej ze stron i wynikającą z niej potrzebę działania, uzasadnioną koniecznością ochrony swojej sfery prawnej. W praktyce interes prawny zachodzi najczęściej wówczas, gdy spełnione są przesłanki przypozwania (o czym dalej).

Przewodniczący wydziału kieruje całokształtem pracy wydziału w zakresie spraw sądowych, a w szczególności:

– zaznajamia się z pismami wpływającymi do wydziału i wydaje co do nich odpowiednie zarządzenia

– rozdziela pracę między sędziów, wyznacza przewodniczącego posiedzenia, jeżeli sam nie przewodniczy posiedzeniu, a w miarę potrzeby wyznacza również sędziego sprawozdawcę oraz członków składu orzekającego

Przysposobienie pełnomocnikiem procesowym może być również przed-stawiciel właściwego do spraw opieki społecznej organu administracji państwowej, jak również organizacji społecznej mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.

W sprawie związanej z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem w sprawach zaś związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.

W wypadku współuczestnictwa materialnego powodów zlicza się wartość ich roszczeń majątkowych natomiast w wypadku ich formalnego współuczestnictwa nie zalicza się wartości roszczeń dochodzonych przez nich wszystkich, lecz określa się oddzielnie dla każdego powoda wartość przedmiotu sporu.

W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania (art. 22 k.p.c.). W związku z tym należy wziąć pod uwagę, czy świadczenia opierają się na jednolitej podstawie prawnej i czy są chociaż w przybliżeniu równe oraz powtarzające się w odstępach większych lub mniejszych. Wskazać tu można przykładowo na świadczenie alimentacyjne i rentę pieniężną oraz świadczenia z tytułu dożywocia.

W kodeksie przyjęto jako zasadę właściwość rzeczową sądów rejono-wych dla wszystkich spraw zarówno w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym, natomiast właściwość sądów wojewódzkich jako wyjątek od tej zasady (art. 16, 17 i 507 k.p.c.). Wynika stąd domniemanie właściwości sądu rejonowego w każdej sprawie, natomiast właściwość sądu wojewódzkiego musi być w każdym wypadku szczegółowo określona.

Umowa o właściwość sądu musi być zawarta na piśmie, ale niepotrzebny jest dla niej osobny akt, konieczne natomiast jest zamieszczenie tzw. klauzuli prorogacyjnej w treści umowy materialnoprawnej. Umowa prorogacyjna nie może we wszystkich wypadkach, a więc co do sporów mogących wyniknąć między stronami z różnych bliżej nie określonych stosunków prawnych, wykluczać ustawową właściwość miejscową nie może także zmieniać właściwości funkcjonalnej sądów ani ustanowionego ustawowo toku instancji. Poza tym strony mogą postanowić, że powodowi będzie przysługiwało prawo wyboru między sądem właściwym z ustawy a sądem umówionym, a także ograniczyć prawo wyboru powoda między kilkoma sądami właściwymi miejscowo dla danej sprawy (tj. między sądem ogólnie właściwym a sądem przemiennym lub między kilkoma sądami przemiennymi).

Z chwilą wniesienia pisma do sądu powstaje obowiązek strony uiszczenia należnej opłaty. Pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie. W wypadku jednak współuczestnictwa formalnego każdy współuczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swego roszczenia lub zobowiązania. Pisma dotyczące części przedmiotu sprawy podlegają opłacie tylko w stosunku do wartości tej części (art. 5, 6 ust. 2, art. 15 u. o k.s.).

– roszczenie, którego zabezpieczenia się żąda, należy do rozpoznania sądu powszechnego lub polubownego

– roszczenie jest wiarygodne

– brak zabezpieczenia mógłby wierzyciela pozbawić zaspokojenia albo zabezpieczenie jest konieczne dla zapewnienia wykonalności orzeczenia w sprawie (art. 730 § 1 k.p.c.).

Od ostatnio wymienionego wymagania istnieją wyjątki, a mianowicie nie jest konieczne uprawdopodobnienie, że brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia:

Pismo należy doręczyć pełnomocnikowi także wówczas, gdy strona sama zgłosi wniosek o doręczenie (np. wypisu wyroku z uzasadnieniem), chyba że z treści jej pisma wynika, że cofa ona pełnomocnictwo. Natomiast wadliwe jest doręczenie pisma wprost stronie procesowej zamiast ustanowionemu przez nią pełnomocnikowi.

Doręczenia żołnierzom zasadniczej służby wojskowej, funkcjonariuszom Policji i Służby Więziennej dokonuje się przez ich organy bezpośrednio przełożone. Pismo sądowe należy przesłać z odpowiednim pismem do dowódcy, komendanta lub naczelnika jednostki, w której adresat pełni służbę. Doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się przez zarząd odpowiedniego zakładu karnego lub aresztu śledczego (art. 137 k.p.c.).

Udziałowi prokuratora w sprawie cywilnej na skutek jego wstąpienia do toczącego się procesu kodeks nie stawia żadnych ograniczeń (art. 60 § 1 k.p.c.) może on wstąpić do każdej sprawy i w każdym stadium procesu – aż do prawomocnego jego zakończenia, może także w każdej chwili zgłosić swoje wystąpienie. Przystąpienie prokuratora do sprawy powinno być dokonane w sposób wyraźny – w piśmie procesowym lub przez złożenie odpowiedniego oświadczenia do protokołu rozprawy. Może on przy tym swoje wstąpienie do sprawy połączyć z jakąkolwiek czynnością procesową dopuszczalną ze względu na stan sprawy (np. z wniesieniem środka zaskarżenia).