Cztery rodzaje współuczestnictwa

– materialne

– formalne

– konieczne

– jednolite (art. 72 i 73 k.p.c.).

Współuczestnictwo jednolite jest z reguły współuczestnictwem materialnym, a nie tylko formalnym. Współuczestnictwo konieczne jest zazwyczaj współuczestnictwem jednolitym, a więc jednocześnie i materialnym.

Jeśli chodzi o działanie poszczególnych współuczestników w procesie, obowiązuje zasada samodzielności, według której każdy współ-uczestnik działa w imieniu własnym. W związku z tym w stosunku do każdego ze współuczestników może być odmienny zarówno przebieg, jak i wynik procesu oraz różne terminy procesowe (np. terminy zaskarżenia – w zależności od daty doręczenia orzeczenia). Jeżeli co do niektórych współuczestników sprawa została zakończona, nie biorą już oni udziału w dalszym postępowaniu toczącym się w stosunku do pozostałych (art. 74 k.p.c.). Nie dotyczy to jednak współuczestnictwa jednolitego, przy którym oddzielne zakończenie sprawy co do poszczególnych współuczestników nie jest możliwe.

Współuczestnictwo jednolite istnieje, gdy z istoty spornego stosunku prawnego wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (np. w sprawie o zobowiązanie solidarne lub o świadczenie niepodzielne – art. 366, 380-383 k.c.). Czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec nie działających (np. wniesienie środka odwoławczego) przy czym współuczestnicy nie działający mogą odnieść tylko korzyści, a nie szkody z czynności współuczestników działających (np. stawiennictwo choćby jednego ze współuczestników powoduje, że wyrok zaoczny nie może być wydany). Ograniczenie zasady samodzielności polega tu przede wszystkim na tym, że akty dyspozytywne (np. zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa) wymagają zgody wszystkich współuczestników.

Współuczestnictwo konieczne istnieje wówczas, gdy sprawa kilku osób czy przeciwko kilku osobom może toczyć się tylko łącznie, co w każdym wypadku wynika z przepisów prawa materialnego lub procesowego (patrz np. art. 66 i 69 § 2 k.r.o. oraz art. 841 § 2 k.p.c.). Legitymacja procesowa przysługuje tutaj nie każdemu z powodów lub pozwanych oddzielnie, ale wszystkim łącznie. W związku z tym przeciwko stronie działającej oddzielnie może zostać wysunięty zarzut braku pełnej (wyłącznej) legitymacji procesowej -jako przesłanki merytorycznej np. w sprawie o zwolnienie spod egzekucji mienia zajętego w toku postępowania karnego

na zabezpieczenie grożącej podejrzanemu kary grzywny oraz na zabezpieczenie roszczenia o naprawienie szkody, współuczestnictwo Skarbu Państwa oraz tej państwowej lub społecznej osoby prawnej, której roszczenia zostały zabezpieczone, ma charakter współuczestnictwa koniecznego, ponieważ oddzielnie żaden z tych podmiotów nie ma pełnej legitymacji biernej.

W postępowaniu nieprocesowym nie występują strony (jak w procesie), ale uczestnicy postępowania. Ich liczba zależy od istoty danej sprawy, a interesy ich nie zawsze są sprzeczne (art. 510 k.p.c.). Nawet jednak w wypadku, gdy interesy uczestników są sprzeczne – nie należy nazywać ich przeciwnikami (np. „przeciwnik wniosku”).

Zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Może on wziąć udział w sprawie w każdym jej stanie (aż do jej prawomocnego zakończenia) i wówczas staje się uczestnikiem do postępowania nieprocesowego nie odnoszą się w zasadzie przepisy