Jeżeli przewodniczący stwierdzi braki formalne pozwu, wskutek czego nie może on otrzymać prawidłowego biegu, powinien wezwać powoda do ich usunięcia w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pozwu przy czym mylne oznaczenie pozwu (np. jako wniosku w postępowaniu nieprocesowym) lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pozwowi biegu i rozpoznania sprawy we właściwym dla niej trybie procesu. Rygor zwrotu pozwu nie może być stosowany po nadaniu pozwowi biegu (np. wskutek przeoczenia), gdyż nastąpiło już wszczęcie procesu.

– adwokat

– współuczesnik sporu (w tym samym procesie), bez względu na rodzaj współuczestnictwa nie może nim być natomiast interwenient uboczny – choćby samoistny, do którego wprawdzie stosuje się przepis o współuczestnictwie jednolitym, ale który nie jest współuczestnikiem sporu

– osoba sprawująca zarząd (stały, a nie przejściowy tylko) majątku lub interesów strony (np. zarządca przymusowy, administrator) oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia (np. radca prawny działający na podstawie umowy zlecenia)

Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt ma charakter pomocniczy w stosunku do postępowania rozpoznawczego, od jego bowiem wyniku, tj. rekonstrukcji całości lub części akt zależy możliwość rozpoznania sprawy. Odtworzenie może dotyczyć akt w sprawach rozpoznawanych w obu trybach postępowania rozpoznawczego – procesowym i nieprocesowym.

Dowód z opinii biegłych – również w drodze wyjątku – może zostać dopuszczony na posiedzeniu niejawnym (jednakże po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru), co pozwala na przyspieszenie i uproszczenie postępowania, a zwłaszcza uniknięcie odroczenia pierwszej rozprawy, przed terminem której biegli mogą opracować opinię (art. 278, 279 k.p.c.).

Sędzia, co do którego zachodzą przyczyny wyłączenia z mocy samej ustawy albo który żąda wyłączenia go od udziału w sprawie, powinien zawiadomić sąd, kierując odpowiednie pismo do prezesa sądu, w którym sprawa się toczy, o podstawie wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie, a więc od podejmowania w niej jakichkolwiek czynności (art. 51 w zw. z art. 48 i 49 k.p.c.). Sędzia, co do którego złożony został wniosek o wyłączenie, nie powinien w

Do zmiany powództwa nie jest wymagana zgoda pozwanego. Jeżeli natomiast zmiana polega na cofnięciu w całości lub w części dawnego żądania pozwu albo na zrzeczeniu się lub ograniczeniu roszczenia, podlega ona wówczas kontroli sądu według tych samych kryteriów, jak w każdym wypadku cofnięcia pozwu.

Zmiana powództwa możliwa jest w każdym stanie sprawy przed sądem pierwszej instancji, także po przekazaniu sprawy temu sądowi przez sąd drugiej instancji. W postępowaniu rewizyjnym powód, który złożył rewizję, może jedynie na skutek zmiany okoliczności (po wydaniu zaskarżonego wyroku) zamiast pierwotnego przedmiotu sporu (gdy np. przedmiot ten uległ zniszczeniu) żądać jego wartości lub innego przedmiotu, jeżeli nie zmienia podstawy faktycznej powództwa, a w sprawach o świadczenia powtarzające się może nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy (art. 386 w zw. z art. 190 k.p.c.). Dopuszczalna jest także zmiana powództwa polegająca na ograniczeniu żądania pozwu, co podlega także kontroli sądu. Zmiana powództwa może nastąpić zarówno w rewizji, jak i w toku postępowania rewizyjnego – aż do chwili zamknięcia rozprawy.

Poza wniesieniem pozwu na piśmie możliwe jest zgłoszenie powództwa ustnie (art. 188 k.p.c. § 62 reg.). Strona zwolniona od kosztów sądowych (z mocy ustawy albo przez sąd), a działająca bez adwokata, może ustnie zgłosić powództwo do protokołu w sądzie właściwym lub sądzie rejonowym swego miejsca zamieszkania, chociażby sąd ten nie był właściwy do rozpoznania sprawy. Przewodniczący może powierzyć kierownikowi sekretariatu samodzielne przyjmowanie do protokołu powództw, sam jednak obowiązany jest – stosownie do okoliczności – zwrócić powodowi uwagę na niedopuszczalność powództwa z przyczyn formalnych lub na oczywistą jego bezzasadność. Ma to na celu uchronienie strony od ujemnych następstw wytoczenia powództwa, które nie może być uwzględnione. Nie można jednak odmówić przyjęcia do protokołu powództwa, jeżeli zwrócenie powodowi uwagi nie odniosło skutku.

Jako powoda, powstanie sytuacja przewidziana w art. 17 pkt 5 w zw. z art. 195 § 1 lub art. 196 k.p.c.).

W następstwie stwierdzenia niewłaściwości sądu dochodzi do przekazania sprawy (postanowieniem, które może zostać wydane także na posiedzeniu niejawnym) sądowi właściwemu (art. 200 § 1 k.p.c.). Przekazanie sprawy może nastąpić tylko w granicach właściwości sądowej, niedopuszczalne więc jest przekazanie sprawy – według właściwości – innemu organowi (z wyjątkiem przewidzianym w art. 464 k.p.c.). Nie istnieje przekazywanie spraw, a jedynie przekazywanie akt spraw między wydziałami tego samego sądu – zgodnie z wewnętrznym podziałem czynności.

Terminami procesowymi są okresy oznaczone z reguły w takich jednostkach, jak: dni, tygodnie, miesiące, lata albo oznaczone w szczególny sposób – przez odniesienie do innych czynności procesowych lub pewnych stadiów postępowania (patrz np. art. 76, 78 § 1 k.p.c.). Terminy procesowe przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego należy odróżnić od terminów prawa materialnego przewidzianych w kodeksie cywilnym.

– jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna (istnieje domniemanie tej drogi, z której wyłączone są sprawy cywilne podlegające sądom szczególnym, a także innym organom – na podstawie przepisów szczególnych)

– jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku (nie można w toku sprawy, a więc po zawiśnięciu sporu, wytoczyć nowego powództwa o to samo roszczenie)

Postępowanie o odtworzenie akt sąd wszczyna z urzędu albo na wniosek strony, interwenienta lub uczestnika postępowania (art. 717- 719 i 721 k.p.c.). Przewodniczący powinien wezwać osoby, organy administracji państwowej lub instytucje – wskazane we wniosku lub znane sądowi urzędowo – do złożenia w określonym terminie poświadczonych urzędowo odpisów dokumentów będących w ich posiadaniu albo do oświadczenia, że ich nie mają może także wezwać strony do złożenia dokładnych oświadczeń co do treści zaginionych lub zniszczonych pism oraz dowodów na zawarte w nich twierdzenia, nie wyłączając prywatnych odpisów oraz innych pism i notatek, które mogą być pomocne. Niezależnie od tego sąd może przeprowadzić z urzędu dochodzenie dotyczące okoliczności mogących mieć znaczenie dla ustalenia treści akt, a nawet przesłuchać w charakterze świadków sędziów, prokuratorów, protokolantów, pełnomocników, jak również zarządzić przesłuchanie stron.

Zawieszenie postępowania (tzw. spoczywanie procesu) nastąpić może w następujących wypadkach:

– w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawę, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy nie żądał on przeprowadzenia rozprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy

– jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu pozwanego lub niewykonanie przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu

W razie niedoręczenia pod wskazanym adresem pozwanemu lub uczestnikowi postępowania pisma wszczynającego postępowanie, należy wezwać powoda lub wnioskodawcę do wskazania sądowi właściwego adresu i w tym celu wyznaczyć mu odpowiedni termin (§ 136 reg.).

Odrębne natomiast reguły obowiązują przy doręczaniu pism stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, nie może bowiem w takiej sytuacji nastąpić doręczenie w jednym z opisanych sposobów (art. 143-147 k.p.c.). Jeżeli stronie takiej ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie (do chwili zgłoszenia się strony, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika) może być dokonane do rąk kuratora, którego ustanawia przewodniczący – w drodze zarządzenia – na wniosek osoby zainteresowanej (najczęściej strony przeciwnej, a także prokuratora lub organizacji społecznej), jeżeli uprawdopodobni ona, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Kurator może zostać ustanowiony dla osoby indywidualnie oznaczonej, a nie np. dla spadkobierców osoby zmarłej. Nie można także uważać za nieznaną z miejsca pobytu osobę, której zgon – pomimo niesporządzenia aktu stanu cywilnego -jest niewątpliwy. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie ojcostwa i o związane z tym roszczenia trzeba przeprowadzić dochodzenie dla ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego.

Celem doręczenia pisma jest powiadomienie strony o jego treści. Skutki tej czynności – bez względu na to, czy adresat rzeczywiście zapoznał się z treścią doręczonego pisma procesowego – powstają zasadniczo z chwilą doręczenia pisma, jeżeli doręczenie było prawidłowe, a więc zgodne z przepisami kodeksu. Brak doręczenia pisma lub jego niewłaściwe doręczenie prowadzić może do pozbawienia strony możności obrony swych praw, co stanowi