Wybór właściwego sądu

Wybór właściwego sądu należy do powoda również wtedy, gdy uzasadniona jest właściwość kilku sądów przemiennie lub powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, albo jeżeli nieruchomość, której położenie stanowi podstawę oznaczenia właściwości, położona jest (według stanu prawnego) w kilku okręgach sądowych (art. 43 k.p.c.). Ostatnio wymieniony wypadek dotyczy także kompleksu kilku nieruchomości, który – jako całość przedmiotu sporu – rozciąga się na kilka okręgów sądowych nie odnosi się natomiast do przedmiotowej kumulacji roszczeń (np. w razie żądania wydania kilku nieruchomości położonych w różnych okręgach).

Właściwość wyłączna nie dopuszcza obok siebie ani właściwości ogólnej, ani przemiennej. Według właściwości wyłącznej – dla określonej sprawy właściwy jest tylko jeden sąd spośród wszystkich sądów tego samego rzędu (albo sąd rejonowy, albo sąd wojewódzki), a mianowicie:

– Powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej. Właściwość taka rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu (np. z tytułu dożywocia).

– Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie można ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Właściwość ta rozciąga siL także na powództwa przeciwko osobom obdarowanym przez spadkodawcę (art. 1000 k.c.).

– Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowa-rzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby. Chodzi tu o powództwa przeciwko członkom tych jednostek i o powództwa wytaczane przeciwko tym jednostkom przez członków.

– Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Ostatnie wspólne zamieszkanie decyduje o tej właściwości także wtedy, gdy chociażby jeden z małżonków zamieszkuje w okręgu tego samego sądu, jakkolwiek w innej miejscowości.

– Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przy-sposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej. Wymienić tu należy w szczególności sprawy: o zaprzeczenie ojcostwa, o unieważnienie uznania dziecka,

– o ustalenie ojcostwa, o roszczenia z tytułu zarządu majątkiem dziecka,

– o świadczenia dziecka (art. 91 k.r.o.), o rozwiązanie przysposobienia.

– W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd, w którego okręgu ma siedzibę organ rentowy, który wydał zaskarżoną decyzję, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej (art. 461 § 2 k.p.c.).