Praktyka sądowa

Tak więc składowi sędziów zawodowych w pierwszej instancji przewodniczy z reguły sędzia sprawozdawca, jako najlepiej orientujący się w rozpoznawanej sprawie natomiast w składzie orzekającym sądu w drugiej instancji sędziowie wydziałów na przemian sprawują przewodnictwo, z którym łączy się zwłaszcza obowiązek ustnego uzasadnienia wszystkich wydanych wyroków.

W sądzie pierwszej instancji wszelkie postanowienia poza rozprawą, a więc na posiedzeniu niejawnym, oraz zarządzenia wydaje przewodniczący bez udziału ławników. Uprawnienie przewodniczącego do wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym nie jest aktualne wtedy, gdy skład sądu jest trzyosobowy – zawodowy, zarówno w sądzie rejonowym, jak i w sądzie wojewódzkim (art. 47 § 3 i 4, art. 18 § 2, art. 52 § 2 k.p.c.). W sprawach z zakresu prawa pracy czynności wyjaśniające przeprowadza się bez udziału ławników (art. 468 § 3 k.p.c.).

W postępowaniu nieprocesowym przez postanowienia wydane poza rozprawą należy rozumieć tylko takie, które nie zawierają orzeczenia co do istoty sprawy (art. 518 k.p.c.). Dlatego np. wniosek o zezwolenie na rozporządzenie majątkiem dziecka może zostać oddalony na posiedzeniu niejawnym tylko w składzie ławniczym (art. 514 § 2 k.p.c.).

Sędzia wyznaczony i sąd wezwany nie rozpoznaje sprawy, a tylko wykonuje poza rozprawą zlecone czynności, chociaż dysponuje w tym postępowaniu uprawnieniami przewodniczącego oraz sądu orzekającego (art. 47 § 1, art. 239, art. 185 § 2, art. 470 § 3 k.p.c., art. 23 § 1 u.s.p.).

Sąd pierwszej lub drugiej instancji w składzie jednoosobowym stwierdza (na posiedzeniu niejawnym) prawomocność orzeczenia oraz nadaje klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu (art. 364, 781 § 1, art. 782 k.p.c.). Ponadto w postępowaniu zabezpieczającym w sprawach, które rozpoznaje sąd pierwszej instancji w składzie trzyosobowym (ławniczym lub zawodowym), przewodniczący może, w wypadku nie cierpiącym zwłoki, sam wydać zarządzenie tymczasowe, ale nie może sam odmówić jego wydania (art. 736 k.p.c.).