Powództwo wzajemne i interwencja główna

Już w stadium początkowym procesu – przygotowania pierwszej rozprawy, dopiero jednak po doręczeniu pozwu pozwanemu, mogą zostać dokonane takie istotne dla dalszego toku sprawy czynności, jak:

– wytoczenie przez pozwanego powództwa wzajemnego

– wytoczenie w tej samej sprawie przez inną osobę powództwa (interwencyjnego) przeciwko jednej lub obu stronom

– przystąpienie osoby trzeciej (interwenienta ubocznego) do jednej ze stron

– zawiadomienie przez stronę – za pośrednictwem sądu – osoby trzeciej o toczącym się procesie i wezwanie jej do wzięcia w nim udziału (przypozwanie).

Powództwo wzajemne – jako środek obrony pozwanego – może być wniesione w odpowiedzi na pozew bądź oddzielnie (w formie odrębnego pisma procesowego), najwcześniej przy tym z chwilą doręczenia pozwu pozwanemu (po zawiśnięciu sporu), a najpóźniej na pierwszej rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego (art. 204, 192 pkt 2 k.p.c.). Gdyby pozew główny, po doręczeniu odpisu pozwanemu, został następnie odrzucony, to w związku z tym pozew wzajemny należałoby potraktować jako pozew zwykły. Pozew wzajemny może być wniesiony tylko przeciwko powodowi z pozwu głównego, a nie przeciwko również innym osobom pozwany zatem nie może obok powoda zapozwać jeszcze jakiejś innej osoby (np. w wypadku współuczestnictwa koniecznego).

Dopuszczalność powództwa wzajemnego jest uzależniona od tego, aby roszczenie wzajemne pozostawało w związku z roszczeniem powoda lub nadawało się do potrącenia (wystarczy spełnienie jednego z tych wymagań). Związek pomiędzy roszczeniami zachodzi wówczas, gdy roszczenie wzajemne dotyczy tego samego przedmiotu co roszczenie główne, lub gdy istotne okoliczności faktyczne, składające się na uzasadnienie obu roszczeń, są im wspólne. W praktyce występują tu roszczenia wynikające z tego samego stosunku prawnego (np. powód doctiodzi roszczenia o zapłatę czynszu najmu, a pozwany dochodzi roszczenia o zwrot poczynionych przez siebie nakładów). W wypadku aktualności zarzutu potrącenia pozwany wystąpi z pozwem wzajemnym zwłaszcza wtedy, gdy jego roszczenie wzajemne przewyższa roszczenie powoda (w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko powodowi dotyczącego tej nadwyżki).

Powództwo wzajemne nie jest dopuszczalne w sprawie o rozwód jednakże strona pozwana może również żądać rozwodu (art. 439 k.p.c.). Wniesienie powództwa wzajemnego nie jest w zasadzie dopuszczalne w sprawach o naruszenie posiadania (art. 479 k.p.c.) możliwe jest ono wyjątkowo w razie tzw. wzajemnych naruszeń posiadania.

Pozew wzajemny wnosi się zawsze do sądu pozwu głównego, bez względu na właściwość miejscową i rzeczową dla roszczenia wzajemnego. Skutki wniesienia pozwu wzajemnego (procesowe i materialnopraw- ne) są takie same, jak skutki wniesienia pozwu zwykłego. W szczególności doręczenie pozwu wzajemnego wywołuje stan sprawy w toku co do roszczeń objętych tym powództwem, jednakże powód nie może już w odpowiedzi na powództwo wzajemne wytoczyć ze swej strony powództwa wzajemnego.