Zwrot wniosku z powodu jego wadliwości

Zwrot wniosku z powodu jego wadliwości nie może nastąpić w sprawie, która mogła zostać wszczęta z urzędu. Kodeks reguluje szczegółowo, kto jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o wszczęcie danego rodzaju postępowania, przy czym uprawnienie to przyznaje z reguły osobom zainteresowanym (np. w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie) bądź też osobom ściśle określonym (np. w sprawie o ubezwłasnowolnienie), a także organom administracji państwowej (np. w przedmiocie zabezpieczenia spadku). Przewodniczący zatem już podczas wstępnych czynności powinien zbadać, czy wniosek został zgłoszony przez osobę uprawnioną, w razie zaś wyniku negatywnego – skierować sprawę na posiedzenie niejawne w celu oddalenia (a nie odrzucenia) wniosku (art. 514 § 2 k.p.c.), chyba że sprawa mogła zostać wszczęta z urzędu, a istnieją okoliczności przemawiające za kontynuowaniem postępowania.

Zasadą jest, że sprawy cywilne rozpoznawane są w procesie jako głównym trybie postępowania rozpoznawczego, natomiast wyjątkiem jest poddanie ich trybowi postępowania nieprocesowego (art. 13 § 1 k.p.c.). Za kryterium rozgraniczenia sprawy procesowej od sprawy nieprocesowej przyjmuje się przede wszystkim występowanie w tej pierwszej dwóch przeciwstawnych podmiotów prawnych (stron procesowych), gdy w drugiej – liczba uczestników może być różna poza tym sprawa nieprocesowa w oznaczonych wypadkach może zostać wszczęta z urzędu, co niedopuszczalne jest w odniesieniu do sprawy procesowej. Sprawy procesowe mogą być – zgodnie z przepisami kodeksu – rozpoznawane bądź w postępowaniu zwykłym, przewidzianym dla większości spraw, bądź w postępowaniu odrębnym: przyśpieszonym lub uproszczonym (np. postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania, postępowanie nakazowe i upominawcze) albo uregulowanym odmiennie ze względu na specyfikę (małżeńskie, ze stosunków między rodzicami i dziećmi). Wiele spraw cywilnych podlega rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym nna podstawie odrębnych aktów normatywnych (np. art. 56 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).