Sąd pierwszej instancji

Sąd pierwszej instancji, który wydał zaskarżone orzeczenie uchylone następnie w toku instancji, może rozpoznać ponownie sprawę tylko w innym składzie (art. 388 § 1 k.p.c.), czyli w takim, w którym nie bierze udziału żaden z sędziów (ławników), którzy wydali uchylone orzeczenie.

Poza wymienionym wyżej wyjątkiem zarówno względy celowości, jak i zasada bezpośredniości przemawiają za tym, aby w toku sprawy nie dochodziło do zmiany składu sądu. Jest to zaś niedopuszczalne po zamknięciu rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia (art. 323 k.p.c.).

Skład orzekający sądu sprzeczny z przepisami prawa stanowi przyczynę nieważności postępowania (art. 369 pkt 4 k.p.c.) kodeks nie czyni różnicy w tej mierze między składem orzekającym trzyosobowym zawodowym, ławniczym, czy też jednoosobowym, wychodząc z założenia, że każdy z tych składów orzekających jest składem właściwym, jeżeli tylko tak przepis szczególny stanowi. Dotyczy to także sytuacji, gdy np. w składzie orzekającym sądu rejonowego, złożonym z sędziów zawodowych, uczestniczy więcej niż jeden sędzia sądu wojewódzkiego, jak również sytuacji, gdy sprawę podlegającą rozpoznaniu tylko przez jednego sędziego rozpoznał sąd w składzie ławniczym nie można bowiem argumentować, że od

składu jednoosobowego lepszy jest skład ławniczy. O tym, czy w danej sprawie skład orzekający sądu był odpowiedni, przesądzają tylko przepisy ustawy, które wymagają ścisłej wykładni.