Sędzia w sprawowaniu swego urzędu jest niezawisły i podlega tylko ustawom (art. 52 Konstytucji RP, art. 48 u.s.p.). Zasada niezawisłości sędziowskiej stanowi gwarancję sądowego wymiaru sprawiedliwości i podkreśla zarazem wyodrębniony, szczególny charakter sądów powszechnych jako organów państwa, których działalność ma urzeczywistniać na drodze przymusu przepisy prawne kształtujące różne dziedziny życia społecznego.
Dla praktyki sądowej – rozumianej tutaj głównie jako sądowe stosowanie prawa polegające w ogólności na ocenie konkretnego stosunku społecznego, będącego przedmiotem rozpoznania sądu, z punktu widzenia właściwego przepisu prawa – zasada niezawisłości oznacza, że mają zostać stworzone funkcjonalnie rzeczywiste warunki do tego, by sędzia orzekał tylko i wyłącznie na podstawie przepisów prawa, zgodnie ze swoją wiedzą i własnym wewnętrznym przekonaniem, natomiast niezależnie od jakichkolwiek wpływów czy nacisków zewnętrznych. W zakresie rozpoznawania spraw sędzia nie jest podporządkowany poleceniom czy wskazówkom organów administracji wymiaru sprawiedliwości (ministra, prezesa itd.), nie istnieje strukturalna zależność sędziego (także asesora sądowego, któremu Minister Sprawiedliwości powierzył pełnienie czynności sędziowskich – art. 115 5 2 u.s.p.) od hierarchicznych dyspozycji. Właśnie niezawisłość sędziowska stanowi podstawową przesłankę bezstronnego (obiektywnego) wymiaru sprawiedliwości.
Ze względu na zasadę niezawisłości właściwa działalność jurysdykcyjna sędziów, na którą składają się czynności z zakresu rozpoznawania spraw, podlega wyłącznie nadzorowi judykacyjnemu sprawowanemu – zgodnie z zasadą instancyjności – przez sądy instancyjnie wyższe na drodze rozpoznawania zwyczajnych i nadzwyczajnych środków zaskarżania orzeczeń, zwanych środkami procesowymi o charakterze represyjnym, służących do korygowania wadliwych orzeczeń, w odróżnieniu od (poza- procesowych) środków nadzoru pozajudykacyjnego (administracyjnego) o charakterze prewencyjnym stosowanych przede wszystkim dla zapobiegnięcia wydawaniu wadliwych orzeczeń. Nadzór judykacyjny nie może naruszać zasady niezawisłości sędziowskiej.
Tym bardziej zasady tej i godności urzędu sędziowskiego nie może naruszać nadzór administracyjny (służbowy) sprawowany przez kierownicze organy administracji sądowej nad działalnością podległych im sądów i sędziów (art. 10 u.s.p. i rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 marca 1991 r. w sprawie trybu wykonywania nadzoru nad działalnością sądów – Dz.U. Nr 29, poz. 126). Nadzór administracyjny dotyczy organizacji sądów, podziału czynności sądowych i czuwania nad należytym tokiem urzędowania w sądach jest środkiem zmierzającym do podniesienia poziomu działalności sądów, przy czym obejmuje zagadnienia związane z zapewnieniem sprawnego rozpoznawania spraw, prawidłowego wykonywania orzeczeń sądowych oraz podejmowania czynności zapobiegawczych należących do kompetencji sądu.
Najnowsze komentarze