Sąd powinien pouczyć powoda zarówno o następstwach zmiany powództwa, jak i o celowości takiej zmiany, jeżeli jednak powód (będąc do tego wyłącznie uprawniony) nie zmienia powództwa, sąd nie może sam dokonać takiej zmiany ani tym bardziej rozstrzygać o innym przedmiocie, choćby uzasadnionym pod względem faktycznym i prawnym. W określonych zaś rodzajach spraw sąd może zasądzić ponad żądanie zgłoszone w pozwie, nie może jednak zmienić lub uzupełnić podstawy faktycznej pozwu (art. 321 k.p.c.). Gdyby jednak okazało się, że podtrzymywanie dotychczasowej podstawy faktycznej prowadziło do odrzucenia pozwu na skutek np. niedopuszczalności drogi sądowej, natomiast możliwa jest zmiana tej podstawy w taki sposób, iż droga sądowa stanie się dopuszczalna, powód mógłby – ewentualnie pod wpływem sugestii sądu – zmienić powództwo. Sąd jednak powinien uznać za niedopuszczalną zmianę powództwa prowadzącą właśnie do odrzucenia pozwu, a dokonaną przez powoda bez świadomości grążących mu w następstwie tego konsekwencji.
Zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu (art. 193 k.p.c.). Podstawową zatem przesłanką wszelkiej zmiany powództwa jest, aby sąd pierwszej instancji był nadal rzeczowo i miejscowo właściwy dla zmienionego powództwa oraz, aby istniały wszystkie bezwzględne przesłanki procesowe (w szczególności dopusz- czalność drogi sądowej). Poza tym sprawa powinna nadawać się do tego samego trybu postępowania rozpoznawczego.
Najnowsze komentarze