Kultura pracy i funkcja wychowawcza

– poziomie pracy sędziego świadczy nie tylko prawidłowość jego czynności z powodu widzenia ich zgodności z regułami procesowymi, lecz także – mówiąc najogólniej – kultura jego pracy, a zwłaszcza kultura sądzenia. Ma ona duże znaczenie w utrzymaniu autorytetu sądu i niezbędnego dla realizacji funkcji wymiaru sprawiedliwości zaufania

Metodyka pracy sędziego społecznego, w utrzymaniu rangi zawodu sędziego zgodnie z jego ustawowo i społecznie ustaloną wysoką pozycją. Kultura pracy sędziego ułatwia także skuteczne oddziaływanie wychowawcze sądu na osoby uczestniczące w procesie, m.in. przez ujawnienie tła konfliktu oraz wskazanie sposobów eliminacji jego przyczyn w przyszłości, na osoby spośród publiczności obecnej na sali sądowej lub zgłaszające się w sądzie w charakterze interesantów, a przez treść orzeczeń – oddziaływanie nierzadko na ogół społeczeństwa, kształtowanie jego świadomości obywatelskiej i kul-tury prawnej w duchu przestrzegania i poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.

W kontaktach urzędowych z różnymi osobami (stronami oraz ich przedstawicielami i pełnomocnikami, przedstawicielami władz, instytucji lub organizacji społecznych czy osobami spośród publiczności) zachowanie sędziego – najczęściej podczas wykonywania funkcji przewodniczącego posiedzenia lub przewodniczącego wydziału – powinno wyrażać godność jego urzędu, niezawisłość i bezstronność, a zarazem życzliwość w stosunku do osób biorących udział w postępowaniu sądowym oraz chęć pomocy w wypadku ich nieporadności życiowej. Sędzia powinien być opanowany i cierpliwy, „umieć” słuchać różnych racji, przywiązywać stałą uwagę do terminowego oraz punktualnego podejmowania czynności (np. w wypadku wyznaczenia oraz rozpoczęcia posiedzenia jawnego). Nie wolno sędziemu przedwcześnie ujawniać własnego przekonania co do zasadności żądań lub obrony strony przez formułowanie wypowiedzi lub zachowanie się w jej obecności.

Język sędziego zarówno w mowie, jak i piśmie powinien być poprawny, jasny i zrozumiały także dla osób nie mających wykształcenia prawniczego. W bezpośrednich wypowiedziach sędziego nie może zabraknąć zwrotów grzecznościowych nie należy używać żadnych powiedzonek, zwrotów gwarowych, zwłaszcza trzeba wystrzegać się jakichkolwiek sformułowań złośliwych, tendencyjnych itp.

Prezentując niejako wzorzec kulturalnego zachowania się podczas czynności procesowych lub urzędowych, sędzia uprawniony jest i zobowiązany jednocześnie do wymagania takiego zachowania się od innych osób, a ponadto należnego od nich szczególnego szacunku dla sprawowanego przez siebie urzędu. W każdym uzasadnionym wypadku (np. w związku z wypowiedziami stron lub ich pełnomocników) sędzia powinien odpowiednio reagować, wyrażając dezaprobatę na głoszone, zwłaszcza podczas jawnej rozprawy, poglądy rażąco sprzeczne z zasadą praworządności, utrwalonymi w społeczeństwie zasadami etyki i moralności. Merytoryczną trafność rozstrzygnięcia sprawy cywilnej i jego aspekty społeczno-wychowawcze powinien przewodniczący umiejętnie omówić w ustnej motywacji orzeczenia w sposób zrozumiały i zarazem przekonujący zarówno dla stron, jak i dla obecnej na sali sądowej publiczności.

Dobrym świadectwem kultury sądzenia jest, gdy sędzia kierujący postępowaniem cywilnym korzysta z atrybutów swej władzy z umiarem i rozwagą, pryncypialnie i konsekwentnie, w sposób i w zakresie nieodzownym dla prawidłowego przeprowadzenia tego postępowania oraz spra-

wiedliwego rozstrzygnięcia sprawy, wypełniając wiążącą się z tym funkcję [’l wychowawczą sądu jej skuteczność uzależniona jest przede wszystkim od autorytetu sądu w ogóle i sędziego w szczególności.