Współuczestnictwa materialne

W wypadku współuczestnictwa materialnego powodów zlicza się wartość ich roszczeń majątkowych natomiast w wypadku ich formalnego współuczestnictwa nie zalicza się wartości roszczeń dochodzonych przez nich wszystkich, lecz określa się oddzielnie dla każdego powoda wartość przedmiotu sporu.

W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania (art. 22 k.p.c.). W związku z tym należy wziąć pod uwagę, czy świadczenia opierają się na jednolitej podstawie prawnej i czy są chociaż w przybliżeniu równe oraz powtarzające się w odstępach większych lub mniejszych. Wskazać tu można przykładowo na świadczenie alimentacyjne i rentę pieniężną oraz świadczenia z tytułu dożywocia.

W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy i o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok przy umowach zawartych na czas nie oznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy (art. 23 k.p.c.) chodzi przy tym o oznaczenie wartości ruchomości i nieruchomości jako przedmiotu sporu. Do czynszu wlicza się także świadczenia uboczne. Nie wchodzi jednak w grę żądanie wydania przedmiotu najmu lub dzierżawy, gdy powód jednocześnie nie domaga się rozstrzygnięcia o spornym istnieniu lub dalszym trwaniu tego rodzaju stosunku prawnego.

W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi suma wierzytelności jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza (art. 24 k.p.c.). Nie dotyczy to żądania, którego przedmiotem jest wyłącznie wydanie rzeczy zastawionej.

Sąd może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 25 § 1 i 2 k.p.c.). W każdym wypadku, gdy zachodzi wątpliwość co do tego, czy wartość wymieniona w pozwie odpowiada wartości rzeczywistej, przewodniczący obowiązany jest podjąć konkretne czynności sprawdzające, przy których nie jest skrępowany przepisami o dowodach i o postępowaniu dowodowym (może np. w drodze korespondencyjnej ustalić cenę artykułów objętych żądaniem pozwu) w wypadku zaś wymagającym wiadomości specjalistycznych wskazane jest zasięgnięcie opinii biegłego. Przewidziane dochodzenie można przeprowadzić także za pośrednictwem sądu rejonowego, w którego okręgu znajduje się przedmiot sprawy (§ 124 ust. 3 i § 127 ust. 2 reg.). Jeżeli od wartości przedmiotu sporu nie zależy właściwość rzeczowa sądu, nie zachodzi potrzeba jej sprawdzenia wówczas, gdy pozew podlega odrzuceniu albo gdy sprawa podlega przekazaniu innemu sądowi (§ 122 reg.) w takim wypadku ewentualnego sprawdzenia wartości przedmiotu sporu dokona już sąd właściwy. Ustalenie wartości przedmiotu sporu w wyniku jej sprawdzenia przez sąd jest ostateczne w toku sprawy, chociażby wartość ta – wskutek zmiany okoliczności – uległa podwyższeniu (art. 26 k.p.c.).